Strona główna
Projekt badawczy, pt. Koń w Polsce wczesnopiastowskiej i dzielnicowej. Studium interdyscyplinarne, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (Nr grantu 2017/25/B/HS3/01248; Opus 13)
Zakładając, że koń był użytkowany w średniowieczu dla celów głównie pozakonsumpcyjnych, można stwierdzić, iż stanowił rodzaj żywego dobra elitarnego będącego przedmiotem wymiany ponadregionalnej. Dlatego też w archeologii i archeozoologii może być traktowany jako nośnik kontaktów kulturowych. Ich identyfikacji można dokonać poprzez szczegółową analizę organicznych pozostałości tego gatunku, którymi są przede wszystkim kości (w tym kompletne lub częściowe szkielety, a także pojedyncze czaszki) oraz zęby, odkrywane w miejscach użytkowanych przez człowieka (grodach, osadach, miejscach rytualnych, cmentarzyskach, grobach). Poznanie cech kontekstowych (archeologicznych i kulturowych) depozytów subfosylnych koni pozwoli na uchwycenie zróżnicowania zachowań kulturowych w użytkowaniu dawnych populacji tego gatunku przez ludność słowiańską w różnych regionach obecnych ziem polskich. Zróżnicowanie w cechach biologicznych populacji regionalnych konia będzie traktowane jako wskaźnik poziomu ówczesnej wiedzy hodowlanej, sposobów użytkowania i kontaktów międzyregionalnych ówczesnych grup ludności słowiańskiej oraz ich samych z sąsiadami (plemionami pruskimi, ludami germańskimi oraz skandynawskimi). Materiał badawczy, łącznie około 27 tyś. kości konia, będzie pochodzi z około 130 stanowisk, m.in. Gniezna, Poznania, Kruszwicy, Lądu, Giecza, Łęczycy i Wolina. Większość z nich była przedmiotem analiz archeozoologicznych kierownika projektu w przeciągu 25 lat.
Pod względem metodycznym zrealizowanie celów projektu będzie możliwe poprzez zastosowanie zarówno makroskopowych procedur opisowo-analitycznych przyjętych w archeozoologii (długość życia, dymorfizm płciowy, osteometria, paleopatologia) oraz archeologii (kontekst stratygraficzny, przestrzenny, chronologiczny, kulturowy), jak i nowoczesnych metod, takich jak morfometria geometryczna, badania genetyczne, izotopowe oraz datowania radiowęglowe AMS. Uzyskane wyniki badań zostaną zebrane w wielocechowym katalogu źródeł, opracowanym w postaci elektronicznej bazy danych – ArcheoEquus – stworzonej na potrzeby tego projektu, umożliwiającej analizę chronologiczną, przestrzenną i statystyczną zawartych w niej informacji oraz ich interpretację.
Pomimo niewątpliwie istotnych osiągnięć archeologów, archeozoologów, religioznawców, nowością projektu będzie publikacja monografii zbiorowej, ukazującej analityczno-syntetyczne ujęcie historii tego gatunku w tak ważnym momencie dziejów Polski średniowiecznej. Jej wartością będzie połączenie ze sobą rezultatów osiągniętych w jednym przedsięwzięciu badawczym dzięki zastosowaniu różnych perspektyw poznawczych: archeologicznej, zoologicznej i biomolekularnej.
Uzupełnienie klasycznych (makroskopowych) metod archeozoologicznych nowoczesnymi analizami molekularnymi umożliwi weryfikację dotychczasowego stanu wiedzy o znaczeniu tego ssaka w ówczesnej strukturze społecznej, gospodarce i kulturze symbolicznej. Wymiernym osiągnięciem projektu będzie katalog źródeł w postaci cyfrowej baza danych, udostępnionej online. Stworzy ona podstawy do przyszłych studiów porównawczych dla szerszego grona badaczy zajmujących się znaczeniem tego gatunku. Ważnym osiągnięciem projektu będzie uzyskanie po raz pierwszy przesłanek biomolekularnych do dyskusji nad zróżnicowaniem genetycznym (form – „ras”) konia średniowiecznego, będącego efektem kontaktów kulturowych. Ponadto, po raz pierwszy zostanie podjęta próba uchwycenia obecności i znaczenia konia dzikiego w średniowieczu na ziemiach polskich. Realizacja celów badawczych projektu włącza się w nurt studiów archeozoologicznych i bioarcheologicznych nad historią gatunków udomowionych, w tym konia, i ich znaczeniem w kulturze ludów euroazjatyckich, co stanowi w ostatnich latach intensywnie rozwijającą się gałąź wiedzy.