Kałdus
Kałdus, stanowisko 2. osada. Cecha 602, nr inw. Nr 365/05, wykop 17/86C, warstwa 6.
Chronologia: XI/XII w.
Elementy przegubowe prawej kończyny piersiowej znalezione w pobliżu kominka.
Odniesienie: ten projekt.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Third metacarpal bone |
1 |
right; Bd = 55.2 |
|
Proximal phalanx ant. |
1 |
right, pathological changes on the diaphysis – osteophytes; GL = 95.7; Bp = 61.2; SD = 412; Bd = 52.6; WH = 149 cm |
|
Middle phalanx ant. |
1 |
right; GL = 51.9; Bp = 58.2; SD = 50.2; Bd = 56.9 |
Kałdus, stanowisko 3, Grodzisko. nr inw. Nr 521/98, wykop 19/98, warstwa 3.
Chronologia: 1. połowa XII w.
Elementy szkieletu prawej kończyny miednicy, osobnik o wysokości w kłębie 141,4 cm.
Odniesienie: ten projekt.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Tibia |
1 |
right, a fragment of distal diaphysis |
|
Tarsal bones |
2 |
middle and lower row |
|
Calcaneus |
1 |
traces of gnawing |
|
Talus |
1 |
whole |
|
Second metatarsal bone |
1 |
right |
|
Third metatarsal bone |
1 |
right; GL = 270.3; SD = 32; Bd = 50.4; WH = 141.4 cm |
|
Fourth metatarsal bone |
1 |
right |
|
∑ |
8 |
|
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko. nr inw. Nr 479/02, wykop 38/02, warstwa 88.
Chronologia: początek XII w.
Czaszka i elementy kręgosłupa, żebra osobnika w wieku 2-2,5 roku; żuchwa i kości innego osobnika w wieku 8-9 lat, wysokość w kłębie 143,9 cm.
Odniesienie: ten projekt.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
1st individual |
||
|
Skull |
1 |
the skull in situ preserved in its entirety, it was damaged in post-deposition processes and during exploration; molar M2 in the process of erupting (grown to about 1/2 of its height); the presence of wolf teeth Pd1 (cf. catalogue of skulls) |
|
Cervical vertebrae |
7 |
all cervical vertebrae, including I and II, preserved in their entirety |
|
Ribs |
4 |
|
|
Femur |
1 |
greater trochanter lost, slight growths on the symphysis on the medial side; very old individual (?); GLC = 371.5; SD = 38.4; Bd = 98.5 |
|
2nd individual |
||
|
Mandible |
1 |
male, 8-9 years |
|
Ribs |
11 |
|
|
Talus |
1 |
|
|
Proximal phalanx ant. |
1 |
GL = 92.4; Bp = 59.4; SD = 36.7; Bd = 50.3; WH = 143.9 cm |
Kałdus, Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „6” – przy wale; rów 18-Ł; szkielet psa w przyległym rowie nr 19-Ł; sezon wykopalisk 1967).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w. (Rysunek 13).
Szkielet samca o wysokości w kłębie 140,2–141,7 cm. Ponadto kości miednicy należące do sześciu osobników.
Na podstawie rysunku (rys. 13) można określić nieregularne rozmieszczenie elementów szkieletu. Pochodzą od co najmniej dwóch osób. Są to dwa zestawy kręgów ułożonych równolegle do siebie. Do jednego z nich, o dłuższej sekwencji, od strony zachodniej, przyczepiona jest cała czaszka. Obok widoczne są dwie kości długie, w tym jedna piszczelowa. Na rysunku widać, że czaszka spoczywała poziomo, jednakże „do góry nogami”, ponadto jej strona rostalna znajdowała się w kierunku przeciwnym – do kręgosłupa. Żebra zaznaczono obok kręgów.
Odniesienie: Kola 1975; Chudziak 2003; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Skull |
1 |
probably male |
|
Mandible |
2 |
left and right; seven fragments – one fragment from the stallion |
|
Upper tooth |
8 |
|
|
Lower tooth |
11 |
|
|
Cervical vertebrae |
1 |
|
|
Thoracic vertebrae |
2 |
|
|
Ribs |
14 |
|
|
Scapula |
1 |
|
|
Radius |
2 |
|
|
Ulna |
2 |
|
|
Carpal bones |
3 |
|
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 228; Bp = 53; SD = 35; Bd = 50; WH = 140.2 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 221; WH = 141.7 cm |
|
Pelvis |
6 |
eight fragments or whole bones, possibly from 6 individuals |
|
Femur |
4 |
|
|
Tibia |
1 |
Bd = 64.0 |
|
Tarsal bones |
2 |
|
|
Third metatarsal bone |
2 |
|
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 92; Bp = 58; SD = 37; Bd = 50 |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 84; = Bp = 53; SD = 30; Bd = 42 |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 70; Bp = 46; SD = 28; Bd = 38 |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 74; SD = 33; Bd = 44 |
|
Middle phalanx |
1 |
GL = 49; Bp = 56; SD = 48; Bd = 53 |
|
Middle phalanx |
1 |
GL = 48; Bp = 50; SD = 40; Bd = 45 |
|
Distal phalanx ant. |
2 |
|
|
Distal phalanx post. |
1 |
|
|
Navicular bone |
1 |
|
|
∑ |
74 |
|
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „3” – w pobliżu wału (sezon wykopalisk 1967).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w.
Elementy szkieletu młodego konia w wieku około 10-12 miesięcy, woskowatość w kłębie 112,8–115,7 cm (średnio 114,1 cm).
Odniesienie: Kola 1975; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Skull |
1 |
|
|
Mandible |
1 |
|
|
Upper tooth |
1 |
|
|
Lower tooth |
1 |
|
|
Cervical vertebrae |
1 |
|
|
Thoracic vertebrae |
1 |
|
|
Lumbar vertebrae |
2 |
|
|
Sacrum |
1 |
|
|
Radius |
1 |
Bd = 70.0 |
|
Third metacarpal bone |
1 |
Ll = 176; WH 112,8 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 182; Bp = 42; SD = 28; Bd = 40; WH = 115.7cm probably from a piece with a completed process of fusion of the distal epiphysis with the diaphysis, i.e. over 10-12 months |
|
Pelvis |
1 |
|
|
Femur |
1 |
|
|
Patella |
2 |
|
|
Tibia |
1 |
Bd = 78 |
|
Trasla bones |
2 |
|
|
Third metatarsal bone |
1 |
distal diaphysis not fused, bone not older than 10-12 months |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 85; Bp = 57; SD = 36; Bd = 47 |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 82; Bp = 52; SD = 31; Bd = 44 |
|
Proximal phalanx |
1 |
GL = 79; Bp = 50; SD = 31; Bd = 43 |
|
Middle phalanx |
1 |
GL = 45; Bp = 48; SD = 38; Bd = 42 proximal epiphysis not fused, bone not older than 10-12 months |
|
Middle phalanx |
1 |
GL = 44; Bp = 48; SD = 38; Bd = 45 proximal epiphysis not fused, bone not older than 10–12 months |
|
∑ |
25 |
|
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „6” – wykop I (sezon wykopalisk 1969).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w.
Odniesienie: Kola 1975; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
|
Skull |
1 |
|
Upper tooth |
1 |
|
Lower tooth |
2 |
|
Thoracic vertebrae |
1 |
|
Lumbar vertebrae |
1 |
|
Ribs |
4 |
|
Third metacarpal bone |
1 |
|
Femur |
1 |
|
Tibia |
1 |
|
Third metatarsal bone |
2 |
|
Navicular bone |
1 |
|
∑ |
16 |
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „3” – ”w rejonie wału (sezon wykopalisk 1971).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w.
Elementy szkieletu konia o wysokości w kłębie 120,0–124,8 cm (średnio 122,4 cm).
Odniesienie: Kola 1975; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Skull |
2 |
fragments of two (?) skulls |
|
Skull |
1 |
|
|
Mandible |
4 |
7 fragments |
|
Upper tooth |
7 |
|
|
Lower tooth |
6 |
|
|
Cervical vertebrae |
2 |
5 fragments |
|
Thoracic vertebrae |
5 |
|
|
Sacrum |
2 |
|
|
Ribs |
7 |
|
|
Skapula |
1 |
|
|
Humerus |
3 |
a total of 7 fragments from three specimens; Bd = 60; Bd = 77
|
|
Radius |
1 |
GL = 290; SD = 31; Bd = 62; WH = 120.0 cm |
|
Radius |
3 |
5 fragments |
|
Ulna |
1 |
|
|
Pelvis |
2 |
6 fragments from 4 bones |
|
Pelvis |
2 |
LA = 57; LA = 48 |
|
Femur |
1 |
|
|
Tibia |
2 |
Bd = 62 |
|
Third metatarsal bone |
1 |
GL = 239; Bp = 41; SD = 26; Bd = 40; WH = 124.8 cm 4 fragments |
|
Third metatarsal bone |
1 |
SD = 27; Bd = 45 |
|
Third metatarsal bone |
1 |
Bd = 52 |
|
Proximal phalanx |
2 |
|
|
∑ |
57 |
|
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „3” – przy wale (sezon wykopalisk 1971).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w.
Elementy szkieletowe co najmniej trzech koni o wysokości w kłębie 128,0 cm, 132,8 cm i 145,6 cm, w tym jednego samca w wieku 11 lat.
Odniesienie: Kola 1975; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Skull |
1 |
|
|
Mandible |
1 |
from a stallion about 11 years old |
|
Mandible |
1 |
old individual, molar M3 with incorrect bite and lesions (slight “thinning” of the bones) |
|
Upper & lower teeth |
14 |
6 upper, 8 lower |
|
Thoracic vertebrae |
1 |
|
|
Lumbar vertebrae |
1 |
|
|
Ribs |
13 |
|
|
Blade bone |
1 |
SLC = 60; GLP = 88; LP = 57 |
|
Blade bone |
1 |
SLC = 61; GLP = 89; LP = 55 |
|
Humerus |
2 |
Bd = 76; Bd = 68 |
|
Radius |
1 |
Bd = 76 |
|
Ulna |
2 |
|
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 238; Bp = 53; SD = 36; Bd = 53; WH = 145.6 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 214; Bp = 49; SD = 34; Bd = 48; WH = 132.8 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 205; Bp = 45; SD = 30; Bd = 44; WH = 128.0 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
Bp = 42; SD = 27 |
|
Pelvis |
2 |
|
|
Femur |
2 |
|
|
Tibia |
2 |
Bd = 68 |
|
Tarsal bones |
2 |
|
|
Third metatarsal bone |
1 |
GLl = 243; Bp = 47; SD = 28; WH = 129.5 cm |
|
Third metatarsal bone |
1 |
Bp = 46; SD = 29 |
|
Proximal phalangs |
1 |
GL = 77; Bp = 51; SD = 32; Bd = 43 |
|
Proximal phalangs |
1 |
GL = 72; Bp = 51; SD = 32; Bd = 39 |
|
Proximal phalangs |
1 |
GL = 70; Bp = 48; SD = 30; Bd = 41 |
|
Proximal phalangs |
1 |
GL = 81; Bp = 53; SD = 35; Bd = 44 |
|
Middle phalanx |
1 |
|
|
Middle phalanx |
1 |
GL = 46; Bp = 51; SD = 41; Bd = 46 |
|
Middle phalnx |
1 |
GL = 42; Bp = 45; SD = 37; Bd = 45 |
|
Distal phalanx |
1 |
|
|
∑ |
61 |
|
Kałdus, stanowisko 3. Grodzisko
Kości odkryte na stanowisku „3” – pod wałem; sezon wykopalisk – 1971, wykop 21-0 (ryc. 14).
Chronologia: koniec XI–XI/XII w.
Elementy szkieletowe trzech koni o wysokości w kłębie około 122,1-124,8 cm, 130,6-134,5 cm i 144,8 cm.
Na podstawie rysunku (ryc. 14) przedstawiającego rozmieszczenie elementów szkieletu in situ widoczne są kręgi stawowe kręgosłupa jednego osobnika; szkielet ułożony na osi północ-południe, z niewielkim odchyleniem kręgów szyjnych i piersiowych w kierunku północno-wschodnim; czaszka również została zwrócona w tym kierunku (na rysunku widoczna jest tylko część potyliczna). W części południowej rysunek przedstawia zarys kości miednicy i kości długich; są rozproszone po obu stronach kręgów lędźwiowych. Z ułożenia kręgów piersiowych można wnioskować, że klatka piersiowa zwierzęcia spoczywała po lewej stronie, natomiast część lędźwiowa znajdowała się na grzbiecie. W odcinku piersiowym kość długa (prawdopodobnie element kończyny piersiowej) występuje jedynie po stronie wschodniej (prawej).
Odniesienie: Kola 1975; Chudziak 2003; Makowiecki i Sobociński 2010.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Skull |
6 |
fragments of one individual |
|
Mandible |
2 |
|
|
Upper & lower teeth |
13 |
8 upper; 5 lower |
|
Cervical vertebrae |
1 |
|
|
Thoracic vertebrae |
2 |
|
|
Lumbar vertebrae |
2 |
|
|
Scapula |
1 |
SLC = 64; GLP = 93; LP = 56 |
|
Scapula |
1 |
SLC = 55 |
|
Radius |
3 |
Bp = 77; Bp = 83; Bp = 82 |
|
Radius |
1 |
GL = 352; Bp = 83; SD = 39; Bd = 77; WH = 144.8 cm |
|
Radius |
1 |
GL = 324; Bp = 77; SD = 37; Bd = 72; WH = 133.6 cm |
|
Third metacarpal bone |
1 |
GL = 210; Bp = 45; SD = 29; Bd = 45; WH = 130.6 cm |
|
Pelvic bone |
6 |
|
|
Femur |
1 |
3 fragments of one bone from a foal |
|
Tibia |
3 |
Bd = 62; Bd = 64; Bd = 75 |
|
Tarsal bones |
1 |
|
|
Third metatarsal bone |
1 |
GL = 257; Bp = 47; SD = 31; Bd = 47; WH = 134.5 cm |
|
Third metatarsal bone |
1 |
GL = 239; Bp = 47; SD = 26; Bd = 45; WH = 124.8 cm |
|
Third metatarsal bone |
1 |
GL = 234; Bp = 45; SD = 27; Bd = 43; WH = 122.1 cm |
|
Proximal phalanx |
1 |
|
|
Middle phalanx |
1 |
|
|
∑ |
50 |
|
Kałdus, stanowisko 4. Cmentarz. Cecha 880, nr inw. Nr 150/03 (Rys. 15)
Chronologia: X/XI w.–I połowa XI w.; 14C: 885± 35 BP, Poz-24423 (Chudziak i in. 2010), prawdopodobieństwo 68,20%: 1054AD (13,4%) 1075AD; 1156 r. (54,9%) 1218 r.; Prawdopodobieństwo 95,40%: 1040AD (95,4%) 1226AD.
Szkielet samca 13-letniego, wysokość w kłębie 123,2-130,0 cm (średnia 127,8 cm); jedna kość śródstopia od innego osobnika, kolor sierści – czarny.
Źródło: Bojarski i in. 2010; Chudziak i in. 2010; Makowiecki & Makowiecka 2010 i ten projekt.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Mandible |
1 |
left and right, tips of canines slightly worn; left: LP-M = 158.3; LP = 81.9; LM = 75.5 |
|
Hyoid bone |
1 |
|
|
Atlas |
1 |
|
|
Axis |
1 |
|
|
Cervical vertebrae |
5 |
11 fragments |
|
Thoracic vertebrae |
15 |
and 7 spinous processes |
|
Lumbar vertebrae |
5 |
pathological changes; caudal articular processes with degenerations, advanced stage of fusion with cranial articular processes, degenerations, thickenings; photo |
|
Sacrum |
1 |
left and right parts preserved |
|
Ribs |
21 |
of 13, mostly small fragments |
|
Scapula |
1 |
right; SLC = 57.7; GLP = 82; LG = 50.9; BG = 40.3 |
|
Scapula |
1 |
left; SLC = 56.8; GLP = 80.3; LG = 48.8; BG = 40.5 |
|
Scapula |
5 |
small fragments |
|
Humerus |
1 |
left,123;++; GL = 267; Bp = 82.1; SD = 32.5; Bd = 74.9; WH = 126.8 cm |
|
Humerus |
1 |
right,123;++; GL = 265.5; Bp = 82.5; SD = 33.7; Bd = 73.7; WH = 126.2 cm |
|
Radius |
1 |
left, 123;++; GL = 315; Bp = 76.3; SD = 34.8; Bd = 68.6; WH = 130 cm |
|
Radius |
1 |
right, 123;++; GL = 313; Bp = 76; SD = 35.8; Bd = 71; WH = 129.2 cm |
|
Ulna |
2 |
left and right |
|
Carpal bones |
6 |
right |
|
Carpal bones |
4 |
left |
|
Carpal bones |
1 |
|
|
Pelvis |
2 |
left and right; 15 fragments from all regions |
|
Femur |
1 |
left, 123;++; GLC = 330.5; Bp = 102.6; SD = 36.7; Bd = 83.2 |
|
Femur |
1 |
right, 123;++; GL = 358; Bp = 98; SD = 36.2; Bd = 84.8; WH = 123.2 cm |
|
Tibia |
1 |
left, 123;++; GL = 328.5; Bp = 88.4; SD = 36.5; Bd = 69.9; WH = 129.4 cm |
|
Tibia |
1 |
right, 123;++; GL = 328; Bp = 86.5; SD = 37.2; Bd = 68.4; WH = 129.2 cm |
|
Talus |
1 |
right |
|
Third metatarsal bone |
1 |
right, 123;++, thickening on the diaphysis proximal to the medial side; GL = 246.6; Bp = 46.8; SD = 30.2; Bd = 46; WH = 128.8 cm |
|
Metatarsals |
3 |
splint bone |
|
∑ |
86 |
|
|
Third metatarsal bone |
1 |
left, 123;++, bone II fused to III, from another individual; GL = 272; Bp = 51.5; SD = 31.4; Bd = 50.1; WH = 142.3 cm |
Kałdus, stanowisko 4. Cmentarz. Cecha 908, nr inw. Nr 133/03.
Chronologia: X/XI – pierwsza połowa XI.
Elementy szkieletu konia powyżej 3,5 roku życia, o wysokości w kłębie 125,2-129,2 cm (średnio 127,4 cm).
Źródło: Bojarski i in. 2010; Makowiecki & Makowiecka 2010 i ten projekt.
|
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
Humerus |
1 |
left; GL = 273; Bp = 84.6; SD = 33.1; Bd = 77.9; WH = 129.2 cm |
|
Radius |
1 |
left; GL = 313; Bp = 75.2; SD = 35.9; Bd = 68.6; WH = 129.2 cm |
|
Ulna |
1 |
left |
|
Carpal bones |
7 |
left |
|
Third metacarpal bone |
1 |
left; GL = 200.5; Bp = 45.1; SD = 30.7; Bd = 45.2; WH = 125.5 cm |
|
Fourth metacarpal bone |
1 |
left |
|
Metacarpals |
1 |
splint bone |
|
Proximal phalanx ant. |
1 |
left; GL = 75.4; Bp = 49.3; SD = 30.6; Bd = 40.6; WH = 117.4 cm |
|
Middle phalanx ant. |
1 |
left; GL = 40.7; Bp = 46.3; SD = 42.1; Bd = 45.4 |
|
Distal phalanx ant. |
1 |
left |
|
Sesamoid bones |
1 |
odd |
|
Sesamoid bones |
2 |
even |
|
∑ |
19 |
|
Kałdus, stanowisko 4. Cmentarz. Funkcja 75.
Chronologia: 2. połowa XII w. – 1. połowa XIII w.
Elementy szkieletu konia w wieku 13-15 lat; zachowane kości głowy, wszystkie kręgi szyjne i trzy kręgi piersiowe oraz dwie kości kończyny miednicy.
Źródło: Bojarski i in. 2010; Makowiecki & Makowiecka 2010 i ten projekt.
|
Inv. No. |
Anatomical element |
NISP |
Descriptions and biometrical data |
|
126/00 |
Skull |
1 |
over 100 fragments with full dentition, male 12-13 years old |
|
099/00 |
Mandible |
1 |
symphysis and right side; individual 13-15 years old – based on incisors, male |
|
126/00 |
Atlas |
1 |
|
|
126/00 |
Axis |
1 |
|
|
126/00 |
Cervical vertebrae |
5 |
|
|
126/00 |
Thoracic vertebrae |
1 |
I, damage to the vertebral body, spinous process broken off |
|
126/00 |
Thoracic vertebrae |
1 |
II, gnawing marks; spinous process broken off |
|
126/00 |
Thoracic vertebrae |
1 |
spinous process broken off |
|
126/00 |
Calcaneus |
1 |
left, traces of being on the surface |
|
099/00 |
Middle phalanx post. |
1 |
GL = 48.8; Bp = 53.9 |
|
∑ |
14 |
|
|
Kałdus, site 3. Skeletal deposit of horse; bottom of the square 21-0: a) arrangement of the skeleton, b) a cluster of stones in a vertical arrangement, c) a cluster of stones in a horizontal arrangement (drawing by A. Kola 1975, after W. Chudziak 2003: Figure 46)
Kałdus, site 3. Skeletal deposit of horse (square 18-Ł) and dog (square 19-Ł): a) arrangement
of the horse, b) arrangement of the dog skeleton (drawing by A. Kola 1975, after W. Chudziak 2003: Figure 47).
Kałdus, site 4. Skeletal deposit of horse, Feature 880 (redrawn by J. Sawicka, after J. Bojarski et al 2010: 342).